Benki ya biashara ya kiislamu-2

Shukrani njema anastahiki Mola wa walimwengu wote. Rehma na Amani zimfikie Mtume aliye rahma kwa walimwengu wote. Kisha maamkizi mema kwa wenye kufuata muongozo.

Benki ya kiislamu ni benki inayofuata shari’ah ya kiislamu kikamilifu katika miamala inayofanya na katika shughuli zake zote kwa ujumla.

Ili kudhibiti shughuli za kibenki kwenda katika taratibu za kiislamu ni lazima katika muundo wa benki inayotoa huduma za kibenki kwa kufuata utaratibu wa kiislamu kuwa na bodi ya kusimamia Shari’a. Kwa ujumla bodi hii inamajukumu yafuatayo:

Moja, Kutoa fatwa juu ya bidhaa na miamala ya kibenki. Kila bidhaa mpya ya benki ni lazima iidhinishwe na bodi hii kuwa imekidhi masharti, kiwango na kukubalika kishari’ah.

Mbili, Kufanya ukaguzi wa Shari’ah kuhakikisha bidhaa na miamala kwa ujumla inafuata Sharia’h kikamilifu.

Tatu, Kuondoa mapato au faida iliyopatikana kwa kukiuka misingi ya Uislamu.

Nne, Kuishauri benki juu ya uugawaji wa faida/pato kwa wamiliki wa benki au kwa waeka akiba (wateja wa benki).

Tano, Kukokotoa malipo ya Zaka.

Sita, Kutoa muongozo kwa benki juu ya mambo yanayohusisha Shari’ah ya kiislamu na jukumu la benki kwa jamii kwa ujumla.

Hayo ni baadi ya majukumu ya bodi hiyo, ingawa kwa ujumla majukumu ya bodi hii yanatofautiana kutoka nchi moja hadi nyingine.

Pia kuna aina aina tatu za bodi ya kusimamia shari’ah.

Aina ya kwanza ni bodi ya Shariah ya kimataifa, mfano wa bodi kama hii ni AAOFI ambayo jukumu lake kuu ni kuandaa na kuchapisha kanuni na miongozo inayozingatia Shari’ah ili kuoanisha utekelezaji wa miamala ya kifedha kwa kufuata utaratibu wa kiislamu duniani.

Aina ya pili ni bodi ya Shari’ah ya kitaifa, bodi hii ina mamlaka katika nchi kusimamia na kutunga sera juu ya usimamizi wa utekelezaji wa Shari’ah. Bodi hii ndio ina mamlaka ya mwisho ya kusimamia taasisi za kifedha juu ya utekelezaji wa Sharia’h katika ngazi ya nnchi. Bodi kama hii zipo Malaysia, Pakistan, Sudan, Indonesia.

Aina ya tatu ni bodi ya kusimamia Shari’ah katika ngazi ya Taasisi, bodi hii inafanya kazi katika ngazi ya Taasisi husika tu na kila benki inayotoa huduma kwa utaratibu wa Uislamu ina bodi yake yenyewe. Utaratibu huu hutumika hapa nchini Tanzania.

Swali maarufu kwa watu wengi ni vipi benki ya kiislamu inaweza kujiendesha na kupata faida bila kutoa au kupokea riba. Kwa kweli ipo mikataba ya kiislamu ya kibiashara ambayo benki ya kiislamu inaweza kuitumia katika kutengeneza bidhaa na huduma zake za kibenki ambazo zitakua zina afikiana na shari’ah ya kiislamu.

Moja ya kazi muhimu ya benki katika uchumi ni kuwa kiunganishi baina ya kundi lenye akiba na kundi la wawekezaji. Benki hupokea fedha kutoka wa waeka akiba (savers) na wawekezaji (investors) huwezeshwa na benki kwa kutumia fedha hizo kuwekeza katika miradi mbalimbali. Kwa kazi hii benki hujulikana kama “Financial intermediary”.

Benki hufanya kazi hii kwa kutengeneza na kutoa bidhaa mbalimbali za kibenki kwa kuzingatia hitajio la wateja wake.

Benki ambazo si za kiislamu huwa kiungo baina ya waeka akiba na wawekezaji kwa kutengeneza bidhaa za kibenki zenye kuhusisha riba. Benki hizo hupokea fedha kwa wateja wake kisha huzitumia kuwakopesha wateja wake wengine ambapo hulipa riba kubwa kuliko ile benki itakayo walipa wateja wake wenye fedha hizo. Tofauti ya kiasi cha riba benki inachopokea katika kukopesha na ile inayowalipa walioweka akiba huhesabika kama faida kwa benki hiyo.

Kwa mfano benki huweza kuwalipa asilimia saba (7%) waeka akiba wanapoeka fedha zao benki na benki kutumia fedha hizo kuwakopesha wawekezaji ambao inaweza kuwatoza riba ya asilimia kumi na tano (15%), tofauti kati ya 15% na 7% ambayo ni 8% huchukuliwa kama faida kwa benki.

Benki ya kiislamu hufanya kazi hii si kwa misingi ya riba. Benki ya kiislamu kama benki ya kibiashara ina bidhaa za kibenki ambazo huweza kugawanya katika makundi matatu.

Kundi la kwanza ni bidhaa za Amana (Deposit Products), kundi la pili ni bidhaa za uwezeshaji (Financing Products) na kundi la tatu ni bidhaa zinazohusisha  huduma ambazo benki hutoa kwa kutoza ada (Fee based Products).

Kundi la kwanza la bidhaa za Amana linajumuisha bidhaa mbalimbali ambazo benki huzitumia kukusanya fedha kutoka kwa wateja wake. Kwa ujumla katika kundi hili bidhaa hugawanyika tena katika makundi matatu ambayo ni akaunti ya hundi (Current account), akaunti ya akiba (Saving account) na akaunti ya muda maalumu (Fixed deposit account) au akaunti ya uwekezaji (Investment account).