MISINGI YA KIISLAMU YA BIASHARA

Shukran njema anastahiki Allah Sub’hanahu Wataala na Rehema na amani zimfikie Mtume wetu Muhammad (Rehma na amani ziwe juu yake)maswahaba zake na wale watakaofuata muongozo mpaka siku ya mwisho.

Biashara na Uchumi wa kiislamu umejengwa katika msingi mama wa kukwepa riba. Miamala yote ya kibiashara inatakiwa isijihusishe na riba kwa namna yoyote ile. Katika Uislamu, biashara imehalalishwa na riba imeharamishwa.

Allah anasema: “Wale walao riba hawasimami ila kama anavyosimama aliyezugwa na Shet'ani kwa kumgusa. Hayo ni kwa kuwa wamesema: Biashara ni kama riba. Lakini Mwenyezi Mungu ameihalalisha biashara na ameiharimisha riba. Basi aliyefikiwa na mawaidha kutoka kwa Mola wake Mlezi, kisha akajizuia, basi yake ni yaliyo kwisha pita, na mambo yake yako kwa Mwenyezi Mungu. Na wenye kurudia basi hao ndio watu wa Motoni, humo watadumu” (2:275).

Kanuni ya msingi ya pili ni Al Gharar. Katika utaratibu wa kibiashara unaokubalika katika Uislamu ni kuhakikisha pande zinazoshiriki katika biashara kujiepusha na gharar ambayo inajumuisha hiyana, hadaa, hatari, udanganyifu na ile hali ya kutokuwa na uhakika juu ya ya jambo fulani linalohusu muamala ambalo huweza kusababisha hasara na dhuluma kwa upande mmoja wa washiriki katika biashara.

Kutokana na kanuni hii, uwazi na utoaji wa taarifa sahihi na kamili juu ya bidhaa, huduma, masharti na vigezo baina ya muuzaji na mnunuzi vinapewa nafasi ya juu sana ili kuhakikisha muamala unafanywa katika hali isiyogubikwa na ujinga ambapo pande zote zinakuwa na ufahamu na uhakika juu ya muamala wao.

Swala la udanganyifu limekemewa na kunyimwa nafasi kabisa katika muamala ambapo kila upande unatakiwa kutoa taarifa sahihi na kudumisha ukweli, uadilifu na uaminifu katika biashara. Aidha, hadaa na upunjaji wa vipimo umekatazwa katika biashara.

Allah anasema katika Qur’an tukufu: “…Na timizeni vipimo na mizani kwa uadilifu….” (6:152), “Ole wao hao wapunjao! Ambao wanapojipimia kwa watu hudai watimiziwe. Na wao wanapowapimia watu kwa kipimo au mizani hupunguza”(83: 1-3).

Katika aya nyingine Allah anasema: “Na kwa watu wa Madyana tuliwatumia ndugu yao Shua'ib. Akasema: Enyi watu wangu! Muabuduni Mwenyezi Mungu. Nyinyi hamna Mungu ila Yeye, wala msipunguze vipimo na mizani. Mimi nakuoneni mmo katika hali njema, nami nakukhofieni adhabu ya Siku kubwa hiyo itakayo kuzungukeni. Na enyi watu wangu! Timizeni vipimo na mizani kwa uadilifu wala msiwakhini watu vitu vyao; wala msieneze uovu katika nchi mkafanya uharibifu. (11: 85-86).

Kanuni muhimu ya tatu ni juu ya Al-Qimar na Al-Maisir. Uchumi katika Uislamu umejengwa juu ya msingi usiohusisha kamari (mchezo wa bahati nasibu) kama sehemu ya biashara. Muamala wowote unaohusisha kamari ambapo upande mmoja unaoshinda utanufaika kwa gharama/hasara ya upande mwingine unaoshindwa haukubaliki katika Uislamu.

Mbali na dhuluma iliyopo katika kamari pia kamari husababisha uvivu na uzembe wa kutojishuhulisha katika shuhuli za uzalishaji mali ambazo hujenga uchumi madhubuti na hatimaye kuwa na wimbi la umaskini na watu tegemezi. Kamari husababisha mtu kupata kipato bila kufanya kazi/kutolea jasho, kipato ambacho si halali (Al-Maisir).

Allah ametuonya katika Qur’an: “Enyi mlio amini! Bila ya shaka ulevi, na kamari, na kuabudu masanamu, na kupiga ramli, ni uchafu katika kazi ya Shetani. Basi jiepusheni navyo, ili mpate kufanikiwa. Hakika Shetani anataka kutia kati yenu uadui na chuki kwa ulevi na kamari, na akuzuieni kumkumbuka Mwenyezi Mungu na kusali. Basi je, mmeacha? “(5:90-91).

Kanuni ya nne muhimu ni kujihusisha na sekta halisi ya kiuchumi. Mfumo wa kifedha katika Uislamu unatakiwa kuwa na uhusiano au kuambatana na raslimali. Kwa maana mfumo wa kifedha unatakiwa kuambatana na shughuli za uzalishaji mali na biashara na sio kuingiza fedha katika mzunguko bila kuzingatia uzalishaji mali na biashara au kuifanya fedha yenyewe kama bidhaa ambapo hubadilishwa fedha kwa fedha ya aina moja kwa ziada kwa njia mbalimbali haswa mikopo ya riba.

Mfumo wa kifedha usiojali na kuzingatia wapi fedha zinawekezwa pale zinapotolewa na taasisi za kifedha kwa wateja wake haukubaliki katika Uislamu. Hivyo utaratibu wa kifedha wa kiislamu huzingatia fedha kuwekezwa katika sekta halisi ya uchumi na sio katika sekta za anasa, starehe na pumbao ambazo hazijengi uchumi madhubuti wenye bidhaa na huduma halali. Miamala ya kifedha katika Uislamu huambatana na raslimali ambazo zitazalisha pato na mali halali.

Kanuni ya msingi ya tano ni ushirika. Uislamu umesisitiza mfumo wa kibiashara wa kushirikiana katika mtaji, kuendesha na kusimamia biashara, na kugawana faida na hasara. Utaratibu wa baadhi ya watu au taasisi za kifedha kuwapa watu mitaji kama mikopo kwa riba haukubaliki kwani hauleti tija zaidi ya unyonyaji. Utaratibu huu pia hauzingatiI matokeo ya biashara ambayo fedha hizo zimewekezwa kwani aliyekopeshwa kwa namna yoyote ile, hata kama amepata hasara, atalazimika kurejesha mkopo na riba. Hivyo mkopeshaji anakuwa amejihakikishia manufaa na kukwepa hatari ya kupata hasara.

Katika utaratibu wa kiislamu washirika hunufaika kutokana na matokeo ya biashara kwa kugawana faida au hasara. Na hii inaendana na dhana nzima ya kusaidiana kwa wema bila kunyonyana jambo ambalo tumeusiwa katika Qur’an;” Na saidianeni katika wema na uchamngu. Wala msisaidiane katika dhambi na uadui”(5:2).

Kanuni nyingine muhimu sana ni shuhuli zote za kibiashara na uchumi kuzingatia halali na haramu. Bidhaa na huduma zinazotolewa zinatakiwa kuwa halali kwa mujibu wa muungozo wa Qur’an na sunna na si kwa msingi wa kuhalalisha bidhaa kwa kuwa inalipiwa kodi na ni chanzo kizuri cha mapato kama ilivyo kwa pombe fulani huhalalishwa na nyingine huharamishwa kisa tu hakuna kodi inayokusanywa.

Mbali na kuzingatia halali na kuijiepusha na haramu pia wafanyabiashara wanatakiwa kujiepusha na miamala yenye utata. Kwa ujumla halali ipo wazi na haramu ipo wazi.

Tunavyobainisiwa katika hadithi inayotoka kwa Abu Abdullah An-Nu’uman Ibn Bashiyr  (Radhi za Allah zimshukie) ambaye alisema: Nilimsikia Mtume (Rehma na amani ziwe juu yake) akisema: “Halali iko wazi na haramu iko wazi, baina yao ni vitu vyenye shaka ambavyo watu wengi hawajui.   Kwa hivyo, yule anayeepuka vyenye shaka anajisafisha nafsi yake kwenye dini yake na heshima yake, lakini yule anayetumbukia katika mambo yenye shaka, huanguka katika haramu, kama mchunga anayechunga pembezoni mwa mpaka, mara huingia ndani (ya shamba la mtu).  Hakika kila mfalme ana mipaka yake, na mipaka ya Allah Sub’haanahu Wataala ni makatazo yake….” (Imesimuliwa na Al-Bukhari na Muslim).