MURABAHA

Benki zinanazotoa huduma za kifedha kwa utaratibu wa kiislamu zimekuwa zikitumia murabaha kama bidhaa maarufu katika uwezeshaji (Financing Product). Murabaha kwa asili yake ni moja ya aina ya nidhamu ya kuuza bidhaa katika utaratibu unaokubalika katika uislamu.

Bai-Murabaha maana yake ni mauziano ambayo yanajumuisha gharama na faida, na mnunuzi hulazimika kulipa fedha taslimu siku ya mauziano au kulipa kwa mkupuo mmoja au kwa vipingili siku za usoni.

Sifa muhimu katika murabaha ni muuzaji kudhihirisha gharama aliyoitumia kupata bidhaa na faida aliyoiweka kufikia bei anayouzia bidhaa hiyo.

Faida hiyo inaweza kuwa kiwango maalumu au asilimia fulani ya gharama zilizotumika hadi kuimiliki bidhaa inayouzwa. Kwa mfano muuzaji anaweza kupanga faida yake kuwa asilimia ishirini ya gharama alizotumia kunuua bidhaa hiyo. Hivyo kama amenunua kwa Tsh 10,000/= atauza kwa Tsh 12,000/=, ikiwa ni bei iliyo jumuisha gharama ya Tsh 10,000/= na faida ya Tsh 2,000/=.

Bei ya mauzo inaweza kulipwa na mnunuzi papo hapo au kwa awamu katika siku za usoni kulingana na makubaliano baina ya muuzaji na mnunuzi.

Kimsingi mkataba wa murabaha ni mkataba wa mauziano, na tofauti ya aina hii ya mauziano na aina nyingine ni muuzaji kudhihirisha kwa mnunuzi gharama alizozitumia hadi kumiliki bidhaa inayouzwa pamoja na faida anayoongeza juu ya gharama kufikia bei ya kuuzia.

Ikiwa mtu atauza bidhaa bila kudhihirisha gharama na faida, aina hiyo ya uuzaji itakuwa si murabaha bali huitwa musawamah.

Kwa ujumla kuuza ni kubadilishana kitu chenye thamani kwa kitu chenye thamani kwa maridhiano bila kulazimishwa. Murabaha kama aina ya mojawapo ya uuzaji unaokubalika katika sharia ni lazima muamala wake ufuate masharti ya msingi ya kuuza katika utaratibu wa kiislamu.

Masharti hayo ni:

Moja, Kitu kinachouuzwa kinatakiwa kuwepo wakati wa kuuza. Hivyo haijuzu kuuza kitu ambacho hakipo. Kwa mfano hairuhusiwi kisharia kuuza mbuzi ambaye bado hajazaliwa.

Mbili, Kitu kinachouzwa ni lazima kiwe kinamilikiwa na muuzaji wakati wa kuuza. Kitu kisichomilikiwa na muuzaji hakiwezi kuuzwa. Hivyo ni sharti kumiliki kitu kwanza kabla ya kukiuza. Kwa mfano Ammar amemuuzia Asmaa gari la Hudhaifa, kwa kutaraji atalinunua kwa Hudhaifa na kumpelekea Asmaa. Muamala huu sio sahihi, kwani gari lililouzwa halikuwa likimilikiwa na Ammar wakati wa kuuza.

Tatu, Kitu kinachouzwa kinatakiwa kuwa ndani ya milki ya muuzaji wakati wa kuuza au kiwe katika hali ya udhibiti wake ambapo hasara yoyote inayoweza kutokea juu ya kitu hicho inaweza kubebwa na muuzaji. Kwa mfano Ajmal amenunua gari kwa Rafia na bado Rafia hajapeleka gari kwa Ajmal au kwa wakala wake. Ajmal hawezi kuuza gari hilo kwa mtu mwingine. Kwa mfano Rafia ameweka gari hilo gereji ambayo Ajmal ana uhuru wa kuingia bila kikwazo baada ya Ajmal kulitambua gari hilo. Ajmal anaweza kuuza gari hilo kwani hatari ya kupata hasara inayoweza kutokea juu ya gari hilo imeshahamishwa kwake.

Nne, Uuzaji unatakiwa ufanyike hapo kwa papo na bila kufungamanishwa na matokeo ya matukio au hali fulani baadae. Kwa mfano mtu akisema leo nimekuuzia gari langu tarehe moja mwezi ujao. Uuzaji huu haukubaliki kwa sababu sio wa bapo hapo kwani unafungamanishwa na tarehe ya usoni. Pia kwa mfano mtu akisema mwezi ukiandama leo itakuwa nimekuuzia gari langu, uuzaji huu haufai kisharia kwani umufungwa katika sharti juu ya matokeo ya jambo la kuandama mwezi, na mwezi unaweza kuandama au kutoandama siku hiyo.

Tano, Kitu kinachouzwa lazima kiwe kitu chenye thamani, yaani ni lazima kiwe kitu chenye manufaa na kiwe katika hali nzuri ya kuweza kutumika katika matumizi ya kawaida yaliyokusudiwa.

Sita, Kitu kinachouuzwa kinatakiwa kiwe kinaruhusiwa kutumika kisharia yaani kiwe halali kutumika. Kwa mfano si ruhusa kuuza pombe, nguruwe na kadhalika.

Saba, Kitu kinachouzwa lazima kiwe kinafahamika na kutambuliwa vizuri na mnunuzi. Kinaweza kutambulika kwa sifa zake au kwa kukiashiria. Kwa mfano mtu akisema nakuuzia duka langu moja katika maduka yangu saba yaliyopo kwenye jingo moja. Uuzaji huu si sahihi mpaka duka linalouzwa litambuliwe na mnunuzi vizuri kabla ya kuuziana, mathalani ni duka la tatu katika hayo maduka saba.

Nane, Ufikishaji wa bidhaa kwa mteja (mnunuzi) unatakiwa kuwa wa uhakika na kutokutegemea sharti fulani au bahati nasibu. Kwa mfano mtu anauza gari lake lililoibiwa na mtu asiyefahamika na mtu mwingine analinunua kwa matarajio kuwa litapatikana. Mfano mwingine ni mtu kuuziwa ndege aliye angani kabla ya kukamatwa au samaki aliye baharini kabla ya kuvuliwa. Katika mifano hii kuna mazingira ya hatari ya kushindwa kukabidhi bidhaa hiyo kwa mnunuzi.

Tisa, Ubainishaji wa bei kwa uwazi bila utata ni moja ya sharti muhimu katika kuuza. Mnunuzi anatakiwa kuwekewa wazi bei bei ya bidhaa wakati wa kuuza.

Kumi, Uuzaji bila sharti, Kuuza kwa sharti ni batili mpaka sharti hilo liwe ni moja ya desturi katika biashara isiyoenda kinyume na sharia. Kwa mfano abubakari amemuzia Ally kiwanja kwa sharti Ally amuajiri mtoto wake kwenye kampuni yake. Muamala huu haukubaliki. Kwa mfano Kampuni ya Jamaldiini imemuuzia Hafidh jokofu kwa sharti kuwa Kampuni ya Jamaldiini ikarabati jokufu hilo bure kwa muda wa miaka miwili. Muamala huu unaendana na desturi katika biashara, hivyo muamala huu unakubalika.